Het verhaal van de Kromme Reuver (Hend de Kleijn)
’t Is lang geleên, wa’k nou vertel,
Misschien wel tachtig jaore.
Ge gleuft me nie, ik weet ut wel,
Mar God zal mien bewaore.
As’k lieg of as ut onzin is,
Zo uut de lucht gegrepe;
’t Is werkluk waor en lang niet mis,
Dè wo’k wel onderstrepe.
De mins is dood, waor ik’t van weet,
Die kundet nie mer vraoge.
Mar op mien ereewoord gezeed,
Zal ik de waorheid schraoge.
Dus luuster goed, ik zeg ut nou:
Er valt wâ uut te lere.
Un les vur mien, un les vur ouw
Um Kerstnacht nooit t’ontere.
De kromme Reuver stond bekend
As streuper, onverschrokke.
En menig haske, kien en ènd
Wist hij mèt list te lokke.
Ien striek of val, met kruud en lood
Zwierf hij bij dag en nachte
Dur bos en hei, langs veld en sloot,
Of waor ut wild mar wachtte.
Of’t zondag of dè’t moandag was,
Ut kon hum weinig schille.
De kromme Reuver strupte ras
Um z’n hartstocht mar te stille.
Toen is gebeurd, wa’k nou vertel:
De streuper wier geneze
Naor geest en ziel, verstao me wel:
Ut mocht un wonder weze.
’t Wier Kerstmis; de heil’ge Nacht
Die was wer angebroke.
De velden waore ien un vacht
Van witte snew gestoke.
De bum die stonde, liek ien staf,
Mèt hermelijn umhange.
De takke schote vonken af,
Die trilden van verlange.
De moan die scheen heur zilver licht,
Verdreef ut nachtluk duuster.
De sterre, naor de aard gericht,
Verglansden ien hun luuster.
Un stilte gonsde dur de nacht,
Ut viezen konde heure,
Ut bos dè lag er blank en zacht,
Ut took naor wintergeure.
Toen stond de Reuver vur zien huus,
De haand al op zien heupe.
Hij docht: Wa doei ik feit’luk thuus,
’t Is wèer um gaon te streupe.
De maon is vol, ’t is helder licht,
Wa zal ik binnen blieve;
’t Is Kerstnacht wel, die mien niet sticht,
Dè’s goed vur kiend en wieve.
Dan viet de streuper zien gewèer,
De loaistok en den horren
Vol kruud en lood, un bietje smèer,
Vur’t poetse van de korren.
Vurzichtig ging hij toen op wèg
Naor’t bos, waor wild kwam sporre.
Hij sloop langs struuk, hij kroop langs hèg
Um nie gezien te worre.
Daor ging hij zitte op de loer,
Ien ’n hut van takkebosse.
Ut wild dè hai al daag op ’t voer
Van brood en boerkôltrosse.
Dè lei hij dan krek onder schot,
Zo op un vertig meter,
En ieder haske krig zien lot
Dè ’s nachts daorvan kwam ète.
Zo zat de Reuver dieje nacht
Heel stil en lang te ture.
Mar wat er kwam of wat hij zag,
Gin wild um op te vure.
Wa is dè nou, vroeg hij zich af,
Dè kan ik mar nie snappe.
Hier zit toch wild, of is ’t de straf,
Die’k nou al op mot knappe?
Umdè’k de Kerstnacht nie beschouw,
Zo as dè mot gebeure.
Mar kom, ik bin gin kwezelvrouw,
Wa zit ik toch te leure.
Of’t zondag of dè’t maondag is,
Ut kan mien niks verdomme,
Ik schiet toch as de kans er is,
As ’t wild mar hier woi komme.
Toen zag de Reuver bij ut bos
Un haos, ja, ongeloge,
Zo groot wel as unne kliene vos,
De ore slap geboge.
De Reuver greep naor zien gewèer,
Hij hai ut al geloaie.
Hij trok den haon en spien de vèer,
Hij docht nie mer an knaoie.
Hij zag alleen de grote haos;
Un kans zo nooit gegève.
Hij was zien èige nie mer baos,
De hartstoch van zien lève.
Hij stook de loop gauw dur ut gat,
De vinger an de trekker,
Hij loere as un waoterrat,
Zien hart ging as un wekker.
Zien linkse oog kneep hij toen dicht;
Hij zoi zich nie vergisse.
Heel zuver op den haos gericht,
Kon hij zien doel nooit misse.
Den aoiem hiel ie efkes op,
De trekker langzaam over.
Un schot wèrklonk dur bum en top
En dur ut dennelover.
Toen sprong de streuper uut zien hut,
Met g’wèer dè zaacht nog rokte.
Mar wat hij zag, och lieve gut,
Hij mèende dè ut spokte.
Den haos waorop de Reuver schoot,
Zat ernstig, stil, gelaote
Daor overeind; hij was nie dood,
Mar ging heel vroom an ’t praote.
Hij sprak: “Gij Reuver, gao naor huus,
Ut kerstkiend is gebore.
Deez’ nacht vol heiligheid en kruus
Zult gij nie mèr verstore.
Deez’ heil’ge nacht, bedinkt ut wel,
Dur streupe te ontbere,
Dè bringt oew ziel naor dood en hel,
Naor duvelse begere”.
Toen viel de Reuver op de knie
De haand saam ien mekaore.
Hij bad de langste littenie,
Dè God hum zoi bewaore
Vur dood en hel, vur pien en smart,
Vur duvelse begere.
Hij kreeg berouw al ien zien hart,
Hij wilde zich bekere.
En toen de minse ’s mèrgesvroeg
Stil ien de nachtmis zaote,
Toen heurde ze de Reuver droef
Daor ien den biechtstoel praote.
En wa ik zeg, geleuf me nou,
Wil dit ien d’ore kneupe:
De Kromme Reuver is bekeerd
En nooit mèr ging ie streupe.
Hend de Kleijn
Naschrift:
Bij het doorzoeken van Hend’s kerstpoëzie vond ik het hier afgedrukte gedicht. Eerst dacht ik, misschien net als u: Nogal ouderwets moraaltje voor kerstmis 1969. Toen ik het nog eens overlas, dacht ik: Ouderwets…. Waarom eigenlijk?. Zijn wij, vermaterialiseerde mensen van 1969, niet allemaal een beetje zo’n onverschillige Kromme Reuvers? En toch… toch is er ook nu nog in iedere mensenleven plotseling een moment dat je gaat nadenken. Nadenken over jezelf. Over je onverschilligheid, je twijfels, je scepticisme, je geloofsverzwakking, je ongeloof, je aanbidding van de stof, je materialisme. Dat moment van gewetensonderzoek kwam bij de Kromme Reuver, terwijl hij in de kerstnacht bezig was met wild stropen. Of daar werkelijk een pratende haas aan te pas kwam doet niets ter zake. Hij is slechts een symbool.
Antoon Theunissen.
1969 gepubliceerd in Missiethuisfront